🎭 Αν είναι η χήνα σας παχιά κι η πίτα σας μεγάλη Πρωτοχρονιάτικη επιθεώρηση του Βαγγέλη Γκούφα

🎙️ Στο ηχητικό προλογίζω το έργο εγώ και κλείνω με σκέψεις για το νόημα και την επικαιρότητά του.

🔔 Εισαγωγή

Η αυλαία δεν ανοίγει σε σκηνή αλλά σε ημερολόγιο.

Δώδεκα φωνές εμφανίζονται σαν μήνες που απαιτούν λόγο, τραγούδι και λογαριασμό.

Οι εποχές παίρνουν θέση, τα ζώδια στήνουν κύκλο μαντείας η ντάμα κούπα και βαλές σπαθί είναι στην αφήγηση και το κοινό καταλαβαίνει αμέσως ότι θα γελάσει αλλά και θα ακούσει αλήθειες.

Εδώ ο χρόνος δεν κυλά· σχολιάζει.

📜 Υπόθεση του έργου

Το έργο «Αν είναι η χήνα σας παχιά κι η πίτα σας μεγάλη» είναι μια ραδιοφωνική επιθεώρηση που οργανώνεται πάνω στον ετήσιο κύκλο. Οι δώδεκα μήνες και οι τέσσερις εποχές αποκτούν φωνή, χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασία. Στο πέρασμά τους παρελαύνουν έθιμα από όλη την Ελλάδα, τραγούδια, σατιρικές εικόνες και μαντικές αναφορές.

Η αφήγηση πλέκεται με έμμετρο λόγο, ενώ η τράπουλα –Ντάμα κούπα, Βαλές σπαθί– και τα ζώδια λειτουργούν ως λαϊκά εργαλεία ερμηνείας της μοίρας. Το υλικό κορυφώνεται με ποιήματα των Παλαμά, Καρυωτάκη, Λαπαθιώτη και Μαλακάση, που ανθολογούνται όχι ως λογοτεχνικό βάρος αλλά ως ζωντανή φωνή μέσα στο λαϊκό πανηγύρι.

🎭 Χαρακτήρες – Ψυχολογική ανάλυση

Οι Μήνες δεν είναι ημερολογιακές ενδείξεις αλλά ψυχικές καταστάσεις. Άλλος ειρωνικός, άλλος γλεντζές, άλλος κουρασμένος και άλλος απαιτητικός. Κουβαλούν προσδοκίες, χρέη, γιορτές και απώλειες.

Οι Εποχές λειτουργούν ως συλλογική συνείδηση. Ο χειμώνας θυμίζει στέρηση, η άνοιξη υπόσχεση, το καλοκαίρι υπερβολή, το φθινόπωρο απολογισμό.

Η Μαντική δεν προβλέπει· αποκαλύπτει. Δεν λέει το μέλλον αλλά φανερώνει τι ήδη γνωρίζουμε και αποφεύγουμε να παραδεχτούμε.

Η τράπουλα, με τις φιγούρες της, λειτουργεί ως λαϊκή ψυχανάλυση: τύχη, εξουσία, απώλεια και παιχνίδι.

🕰️ Ιστορικό και αισθητικό πλαίσιο

Η επιθεώρηση ανήκει σε μια εποχή όπου το ραδιόφωνο ήταν δημόσιος χώρος σκέψης και σαρκασμού. Δεν φοβάται να ενώσει το υψηλό με το λαϊκό. Η παρουσία ποιητών της γενιάς του 1900 μέσα σε ένα σατιρικό πλαίσιο δεν είναι ειρωνεία αλλά δήλωση συνέχειας.

Ο Κώστας Κουτσομύτης σκηνοθετεί με ρυθμό και ακρίβεια, αφήνοντας χώρο στη μουσική επιμέλεια του Γιώργου Παπαδάκη να λειτουργήσει ως αφηγηματική ραχοκοκαλιά. Η ηχογράφηση του Θεόδωρου Γεωργακόπουλου διατηρεί καθαρότητα και θεατρική ανάσα.

💡 Το μήνυμα του έργου

Η χήνα και η πίτα δεν είναι σύμβολα ευμάρειας αλλά μέτρα ευθύνης. Το έργο ρωτά αν η αφθονία συνοδεύεται από επίγνωση ή αν καταναλώνεται άσκεφτα.

Σατιρίζει την ελληνική συνήθεια να γιορτάζει χωρίς να λογαριάζει τον χρόνο, να ελπίζει χωρίς μνήμη και να κρίνει χωρίς αυτογνωσία. Κι όμως, κάτω από το γέλιο, υπάρχει τρυφερότητα και βαθιά αγάπη για τον λαϊκό πολιτισμό.

🌿 Η προσωπική μου ματιά

Ακούγοντας το έργο σήμερα, δεν άκουσα νοσταλγία αλλά καθρέφτη. Η επιθεώρηση αυτή δεν ανήκει στο παρελθόν· μας ανήκει. Με συγκίνησε η φυσικότητα με την οποία συνυπάρχουν ο Παλαμάς με το πανηγύρι και ο Καρυωτάκης με το πείραγμα. Είναι μια υπενθύμιση ότι η ελληνική ψυχή σκέφτεται γελώντας και γελά σκεπτόμενη.

📅 Πρώτη παρουσίαση

Πρώτη παρουσίαση: Ελλάδα – Ραδιοφωνική παραγωγή, δεκαετία 1970

Πρώτη ελληνική παρουσίαση: Ελλάδα

🎧 Ηχητική απόδοση

Κείμενα Βαγγέλης Γκούφας και ανθολόγησε τα ποιήματα του Κωστή Παλαμά, Κώστα Καρυωτάκη, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και Μιλτιάδη Μαλακάση

Σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη

Επιμέλεια μουσικής Γιώργος Παπαδάκης

Ηχογράφηση Θεόδωρος Γεωργακόπουλος

Ηθοποιοί:

Άννα Φόνσου, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Νίκος Νικομήτρος, Καίτη Παπανίκα, Τίμος Τερλέγκας, Δημήτρης Χρυσομάλης, Γιώργος Μοσχίδης, Θόδωρος Δημήτριεφ, Σμαράγδα Σμυρναίου, Δώρα Λιπινάκη, Αριστούλα Ελληνούδη, Ρένα Παλτσά, Κική Ρέπα, Λάμπρος Τσόγκας

❓ Ερώτηση προς το κοινό

Αν μετρήσουμε τη χρονιά που πέρασε, κρατήσαμε τη γιορτή ή χάσαμε το νόημά της;

🕊️ Στοχασμός

Το έργο μας θυμίζει ότι ο χρόνος δεν ζητά να τον γεμίσουμε αλλά να τον...